Dążenie wierzyciela do zaspokojenia roszczenia prowadzi do różnorodnych sposobów egzekwowania należności. Jednym z nich jest zajęcie udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w celu przeprowadzenia egzekucji. Egzekucja ta może dotyczyć zarówno świadczeń, jakie wspólnik otrzymuje w związku z uczestnictwem w spółce, jak i samych udziałów. Udziały mogą zostać zajęte przez komornika w toku prowadzonego przez niego postępowania egzekucyjnego. Wszczyna się je na wniosek wierzyciela, na podstawie prawomocnego orzeczenia zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Po otrzymaniu takiego wniosku komornik wydaje postanowienie o zajęciu udziałów, informuje o tym fakcie spółkę oraz zawiadamia sąd rejestrowy prowadzący akta spółki.
Jak dowiedzieć się o zajęciu udziałów w postępowaniu egzekucyjnym?
W praktyce często fakt zajęcia udziałów przez komornika pozostaje niezauważony chociażby przez kontrahentów spółki. Wynika to stąd, że informacja o zajęciu najczęściej nie jest ujawniana w ogólnodostępnym rejestrze KRS. Aby więc dotrzeć do tych informacji konieczne jest udanie się do siedziby sądu, w którym prowadzone są akta rejestrowe spółki, celem ich przeglądnięcia. Akta rejestrowe są jawne, więc uprawnienie do ich przejrzenia przysługuje każdemu. Choć przyjmuje się, że sąd rejestrowy może postanowić o zamieszczeniu wzmianki o zajęciu udziałów widocznej w odpisie z KRS, nie jest to jednak powszechną praktyką.
Jak przebiega egzekucja z udziałów?
Z reguły zaspokojenie długu wobec wierzyciela następuje z dochodów, jakie przynoszą wspólnikowi udziały. Wszelkie wypłaty dywidendy czy też zwrotu dopłat, jakie miałyby być dokonywane przez spółkę na rzecz wspólnika, wskutek zajęcia egzekucyjnego muszą być kierowane – za pośrednictwem komornika – do wierzyciela, aż do czasu całkowitej spłaty długu.
Gdyby taka forma zaspokojenia wierzyciela nie odniosła oczekiwanego skutku, w kolejnym kroku może dojść do sprzedaży udziałów. Przeprowadzenie takiej transakcji w drodze egzekucji, co do zasady wymaga wyceny wartości udziału przez biegłego. To z kolei znacząco podnosi koszty egzekucji, które w formie zaliczki początkowo pokryć musi wierzyciel.
W sytuacji, kiedy udziały zostaną zajęte, dłużnik straci wszelkie prawa majątkowe. Z chwilą zajęcia udziałów prawa te nabywa wierzyciel egzekwujący. Warto jednak wspomnieć, że istnieją pewne ograniczenia związane z zajęciem udziałów, tj. wierzyciel nie może wykonywać praw korporacyjnych wspólnika, tj. nie może brać udziału i głosować w zgromadzeniu wspólników.
Jak zabezpieczyć spółkę przed niespodziewaną sprzedażą udziałów?
Z perspektywy spółki, w której udziały mają zostać poddane sprzedaży w drodze egzekucji istotnym jest, aby odpowiednio wcześniej zawrzeć w umowie spółki postanowienie, które ograniczy możliwość zbycia udziałów przez jej właścicieli bez zgody spółki. Pozwala to zabezpieczyć spółkę przed niekontrolowaną zmianą wspólników poprzez przedstawienie komornikowi chętnego nabywcy, który będzie gotów nabyć udziały podlegające sprzedaży. Pozostali wspólnicy spółki będą mieli wówczas pewną kontrolę nad tym, kto takie udziały przejmie i z kim będą dalej prowadzić swój biznes.
Wobec tego, iż zmiana czy dostosowanie treści umowy może przysparzać wątpliwości prawnych należy skonsultować się z prawnikiem, który pomoże znaleźć dla spółki najlepsze rozwiązanie.