Już wkrótce pracodawcy powinni dokonać audytu i wprowadzić zmiany związane z wejściem w życiem ustawy o sygnalistach

W kwietniu 2024 r. do Sejmu wpłynął, kolejny już, rządowy projekt ustawy o sygnalistach. Informacja ta jest o tyle istotna, że już ponad 2 lata temu minął termin, do kiedy państwa członkowskie miały wdrożyć do krajowego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Dyrektywa wymaga wyraźnie od państw członkowskich, aby te wdrożyły regulacje prawne związane ze zgłaszaniem naruszeń, ustalające tryb zgłaszania naruszeń i podejmowania działań następczych, jak też związane z ochroną sygnalistów, w celu lepszego egzekwowania prawa i polityk Unii Europejskiej, poprzez skuteczniejsze wykrywanie ich naruszeń.

W nowym projekcie zmieniony został m.in. katalog przedmiotowy ustawy, który został poszerzony o zagadnienia takie jak: konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela, prawo pracy i o korupcję.

Powyższe oznacza, że sygnalista będzie mógł zgłaszać naruszenia związane z:

• mobbingiem,
• molestowaniem,
• dyskryminacją występującą w zakładzie pracy, a także
• inne naruszenia przepisów z szeroko rozumianego prawa pracy, np. naruszenia przepisów o czasie pracy, urlopach wypoczynkowych.

W nowym projekcie ustawy dookreślone zostały zasady ochrony przysługującej sygnaliście. Wskazano wyraźnie, że ochrona przysługuje sygnaliście od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem, że miał on uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa, w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa.

Projekt ustawy nie zawiera wprost regulacji na temat zgłoszeń anonimowych, stanowiąc jedynie, że mogą one być zgłaszane. Projekt ustawy wprowadza zasadę, że sprawa przyjmowania lub odmowy przyjmowania zgłoszeń anonimowych powinna zostać uregulowana w procedurach zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych.

Projekt ustawy wprowadza zasadę, że sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku oraz do zadośćuczynienia.

Pracodawcy, począwszy od dnia ogłoszenia ustawy, będą mieli 3 miesiące na wdrożenie systemu przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych i 6 miesięcy na wdrożenie systemu przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych.

Wskazać też należy, że czynem zabronionym – zgodnie z obecnym projektem ustawy – jest:

• uniemożliwianie lub utrudnianie dokonania zgłoszenia,
• podejmowanie działań odwetowych względem sygnalisty,
• ujawnienie tożsamości sygnalisty lub też osoby pomagającej sygnaliście,
• nieustanowienie w ogóle procedury wewnętrznej lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wymogów ustawowych.

Wskazane powyżej naruszenie dotyczące nieustanowienia lub ustanowienia nieprawidłowej procedury wewnętrznej podlega karze grzywny.

Wszyscy pracodawcy powinni zatem zadbać o analizę obowiązujących u nich regulacji wewnętrznych związanych z sygnalistami pod kątem spełniania przez nie warunków ustawowych i ewentualnie dokonać odpowiednich zmian.