Skutki uchylenia podstawy prawnej decyzji przyznającej uprawnienia lub nakładającej obowiązek

Naczelny Sąd Administracyjny we wrześniu 2023 r., w sprawie o sygn. akt II OSK 3107/20, zajął się ciekawym zagadnieniem dotyczącym losów decyzji przyznającej uprawnienia stronie po uchyleniu przepisów stanowiących podstawę prawną tej decyzji.

Sąd jednoznacznie orzekł, że w razie uchylenia przepisu, który był podstawą przyznania określonego uprawnienia lub nałożenia obowiązku, wygaśnięcie takiej decyzji z powodu jej bezprzedmiotowości w rozumieniu art. 162 § 1 pkt 1 KPA nie jest dopuszczalne. Według składu orzekającego taki skutek może wystąpić tylko wyjątkowo i jego zaistnienie uzależnione jest od wprowadzenia do systemu prawnego przepisu, który nakazuje, by zmiana stanu prawnego pociągała za sobą taki skutek, a więc by ostateczne decyzje administracyjne podlegały wzruszeniu i orzeczona została ich bezprzedmiotowość. 

Sąd wskazał, iż zmiana przepisów prawa stanowiących podstawę prawną uprzednio wydanej decyzji administracyjnej lub uchylenie takiej podstawy prawnej, nie ma wpływu na stosunki wiążąco już ukształtowane, ponieważ decyzja administracyjna dalej obowiązuje, wywołując właściwe sobie skutki w zakresie już przyznanych uprawnień i nałożonych obowiązków. Nie ma znaczenia dla możliwości wykonywania decyzji to, że w nowym stanie prawnym obowiązują inne regulacje prawne niż w dacie orzekania, które sprawiałyby, że kierunek wydanego rozstrzygnięcia byłby obecnie inny. Skutek prawny w postaci utraty mocy decyzji wyprowadzić można wyłącznie wówczas, gdy wynika to wprost z przepisów prawa.

Instytucja wygaśnięcia decyzji służy uchyleniu skutków materialnoprawnych i procesowych decyzji, która stała się bezprzedmiotowa i gdy jej eliminacja leży w interesie społecznym lub w interesie strony, a obie te przesłanki muszą wystąpić łącznie. Sąd powołał się także na podnoszony w literaturze pogląd, iż na istnienie i skuteczność stosunków prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów odmiennie regulujących daną materię, nowe unormowania mają wpływ tylko wtedy, gdy obowiązują z mocą wsteczną. Zatem, jeśli nowa regulacja prawna nie zawiera odmiennych postanowień co do losu decyzji wydanych przed jej wejściem w życie, decyzje te będą wiążące nadal, mimo że przestała istnieć lub zmieniła się podstawa prawna, która uzasadniała ich wydanie.